تاثیر استرس بر عملکرد بدن و راه مقابله با استرس
استـرس یا تـنیدگی یا فشار روانی در روان‌شناسی به معنی فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند، استرس زا یا عامل تنیدگی نامیده میشود.
استرس یک فشار روانی و احساسی بیش از حد است. درواقع استرس زمانی ایجاد میشود که ما نتوانیم با فشارهای کوچک کنار بیاییم. هر چیزی میتواند جزو این فشار کوچک باشد مثلاً پول، کار، درس و … .
علائم استرس تفکر نگران کننده، شامل اضطراب، مشکلات خواب، عرق کردن، از بین رفتن اشتها و مشکل در تمرکز حافظه است
استرس میتواند روی رفتار شما یا روی عملکرد بدن شما تأثیر بگذارد. در این مطلب به تاثیر استرس بر عملکرد جسمی فرد می پردازیم:
بدن حاوی سمومی است که هر یک به نوعی موجب تغییرات در بدن می شوند. برخی از سموم بدنی با تحت تاثیر قرار دادن سیستم ایمنی بدن می توانند ناهنجاری هایی در عملکرد طبیعی سیستم های بدنی ایجاد کنند.
استرس ژن های بدن انسان را تغییر می دهد و این ژن ها بر نحوه ذخیره سازی چربی در بدن، نحوه عملکرد دستگاه ایمنی بدن، سرعت پیر شدن جسم و احتمال ابتلا به سرطان نظارت داشته و استرس می تواند به شدت آن ها را تحت تأثیر خود قرار دهد.
نتایج پژوهش ها نشان می دهد که حتی اتفاقات دوران کودکی می تواند تعیین کننده سطح هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین در مقادیر کم و زیاد باشد.
حال ده تاثیر مهم استرس بر بدن را بررسی می کنیم:
١. استرس بیانِ ژنی را تغییر می‌دهد
مواد شیمیاییِ تولید شده در بدن در زمان استرس میتواند در الگوهای ژنی بدن تغییر ایجاد کند. این ژن‌ها بر نحوه ذخیره سازی چربی در بدن، نحوه عملکرد دستگاه ایمنی بدن، سرعت پیر شدن جسم و احتمال ابتلا به سرطان نظارت داشته و استرس میتواند به شدت آنها را تحت تاثیر خود قرار دهد.
٢. اتفاقات دوران کودکی بر میزان استرس تاثیر می‌گذارد
پژوهشهای انجام شده نشان می‌دهد که حتی اتفاقات دوران کودکی میتواند تعیین کننده‌ی سطح هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) در مقادیر بالا و پایین باشد. هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) بر میزان ترشح غدد فوق کلیوی و همچنین استرس تاثیر مستقیم دارد.
٣. استرس به مغز آسیب می‌رساند
سطوح بالای هورمون استرس میتواند به بخش‌های مهم مغز مانند هیپوکمپوس آسیب جدی وارد کند. هیپوکمپوس قسمتی از دستگاه کناره‌ای مغز و مسئول حافظه است. یکی از دلایلی که افراد پس از دوران طولانی مدت ابتلا به استرس مزمن به «خستگی غدد فوق کلیوی» مبتلا می‌شوند این است که مغز برای نجات خودش ترشحات غدد فوق کلیوی را کنار می‌گذارد.
۴. استرس دستگاه ایمنی را از کار انداخته و التهاب را زیاد میکند
طولانی‌تر شدن زمان خوب شدن زخم‌ها، کاهش تاثیر محافظتی واکسن‌ها و افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌ها از جمله آثار مخرب استرس است. استرس همچنین میتواند «عفونتهای پنهان» را دوباره فعال کند. افرادی که تاول تب خالی درمیاورند، این مورد را تجربه کرده‌اند.
۵. استرس مزمن به میتوکندریها آسیب می‌رساند
راکیزه یا میتوکندری اندامکی است که وظیفه آن تنفس سلولی و نوعی دستگاه انتقال انرژی است که موجب می‌شوند انرژی شیمیایی موجود در مواد غذایی با عمل فسفوریلاسیون اکسیداتیو، به صورت پیوندهای پرانرژی فسفات (آدنوزین تری فسفات) ذخیره شود.
میتوکُندری کارخانه تولید انرژی بوده و در واقع ارز مبادلاتی تمام سلول‌ها و اندام‌های بدن برای انجام فعالیت است. خبر خوش اینکه اگر استرس از بین رود، این وضعیت میتواند به حالت اصلی خود بازگردد.
۶. استرس توانِ سم زدایی و سرعت متابولیسم بدن را کم میکند
صدها هزار ژن در بدن وجود دارند که مسئولِ تنظیم آنزیم‌هایی هستند که چربی‌ها را تجزیه کرده و آثار منفی داروهای مصرفی را از بین می‌برند. بر اساس چندین مطالعه‌ی انجام شده، استرس به شکلی کاملا منفی بر عملکرد آن ژن‌ها تاثیر می‌گذارد. استرس همچنین میل شما به مصرفیِ چربی و قند را بالا می‌برد و از این طریق بر سموم بدن شما می‌افزاید.
٧. دستگاه قلبی– عروقی بدن نیز از استرس تاثیر میگیرد
در مطالعات انجام شده مشخص شد که استرس مزمن ضخامت دیواره‌های سرخرگ‌ها را بیشتر کرده و فشار خون و احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی را افزایش می‌دهد.
٨. استرس با هورمون‌های جنسی تداخل دارد
استرس بر کمیت و کیفیت ترشح هورمون‌های جنسی تاثیر گذاشته و گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی را افزایش می‌دهد. استرس مزمن میزان تولید کورتیزول را افزایش داده و در نهایت موجب کاهش تولید هورمون‌های جنسی میشود.
٩. استرس برای استخوان‌ها و ماهیچه‌ها نیز بد است
سطح بالای استرس با تراکم پایین مواد معدنیِ استخوان در ارتباط است. چندین مطالعه نشان می‌دهد که افراد مبتلا به استرس مزمن بیشتر به دردهای جسمانی مبتلا می‌شوند.
١٠. روده و سطح استرس با هم در ارتباط‌ند
شاید شنیده باشید که حدود ۹۵ درصد سروتونین (نوعی انتقال‌دهنده‌ی عصبی از نوع مونو آمینه اسید بیوژنیک) در رودها هستند. بنابراین زمانی که عصبی یا ناراحت می‌شوید و دل‌درد را تجربه می‌کنید، دلیلش را بدانید. استرس سرعت انتقال و حرکت در داخل روده را کاسته و منجر به یبوست و اختلال در گردش مجدد هورمون‌هایی نظیر استروژن در داخل کبد میشود. استرس میتواند عامل تکثیر سریع باکتری‌های مضر شود.
حال که با تاثیر سم گونه استرس بر بدن و عملکرد آن آشنا شده و قصد مقابله با این مهمترین سم بدن را دارید، شما را با روش های کنترل و کاهش استرس آشنا می کنیم:
۱- با یکی از دوستانتان صحبت کنید
همواره سعی کنید با یکی از دوستان خود درباره مشکلات، موانع و راه هایی که برای رفع آنها وجود دارد، مشورت کنید. این یکی از بهترین روش ها برای کاهش استرس است. به یاد داشته باشید که اوضاع را برای خود پیچیده نکنید زیرا این کار تنها سبب افزایش فشار روانی شما خواهد شد.
گاهی با یک مشورت ساده، همه چیز حل خواهد شد و آنگاه خواهید فهمید، شرایط آنقدر هم که فکرش را می کردید بد نبوده است. همچنین اینکه بدانید شخصی را دارید که در سختی ها کنارتان است و می توانید با او مشورت کنید خود سبب دلگرمی و افزایش اعتماد به نفس شما در مواجه با هر وضعیت بدی خواهد شد.
۲- کتاب بخوانید
خواندن یک کتاب یا مجله خوب به شما کمک خواهد کرد تا از عوامل تنش زا دور شوید. وقت خود را صرف موضوعات مورد علاقه خود کرده و از جنجال ها بپرهیزید. موضوع کتاب هرچه که می خواهد باشد؛ فقط مهم این است که استرس فعلی شما را کم کند. سعی کنید نکات مهم و مورد علاقه خود را با مطالعه بدست آورید.
۳- ایده های خود را در یک دفترچه یادداشت کنید
نوشتن یکی از کارهایی است که هنوز بسیاری از کارآفرینان هم آن را به اندازه کافی انجام نمی دهند. نوشتن تمرین قدرتمندی است که به شما کمک می کند درک بهتری از مسائل و مشکلات پیش رو داشته باشید.
همواره یک دفترچه یادداشت کنار دست یا در کیف خود بگذارید. هنگامی که در یک موقعیت استرس زا قرار گرفتید، دفترچه خود را درآورده و آنچه را که سبب بهبود اوضاع و روش های ممکن برای رفع مشکلات می شود، بنویسید. این روش را امتحان کنید تا از اثرات آن شگفت زده شوید و ببینید چطور می توانید بر بسیاری از مشکلات و مسائل غلبه کنید.
۴- ورزش کنید
به جرات می توان گفت بهترین روش برای کاهش استرس، ورزش کردن است و شما به معنای واقعی کلمه قادر خواهید بود فشار روانی وارد بر خود را کاهش دهید. معمولاً افراد برای ورزش کردن به دنبال انگیزه می گردند و این خود بزرگترین مانع برای انجام این کار است؛ اما به یاد داشته باشید اگر منظم ورزش کنید و خود را به آن عادت دهید، مطمئناً هیچ فرصتی را برای باشگاه رفتن و کاهش استرس از دست نخواهید داد.
تلفن همراه خود را کنار گذاشته و بگذارید خون با خیال راحت به تمام بدن شما برسد و ضربان قلبتان بالا برود. گذشته از کاهش استرس، فوایدی که ورزش منظم می تواند برای سلامتی تان داشته باشد، کافی است تا شما را به انجام این کار ترغیب کند.
۵- بدوید
در کنار باشگاه رفتن، برای اینکه مشغله های کاری خود را دور بریزید، برای دویدن از خانه خارج شوید. در حین دویدن، جاهایی را برای خودتان علامت گذاری کنید و همه تمرکزتان را روی رسیدن به نقاط یاد شده قرار دهید. این کار تمام استرس شما را از بین خواهد برد.
درست مانند زمان هایی که در باشگاه حضور دارید، در زمان دویدن نیز تلفن همراه خود را کنار بگذارید زیرا باعث حواس پرتی شما خواهد شد و استرس تان را باز می گرداند. سعی کنید در وقت دویدن، پیام و ایمیل هایتان را چک نکنید چراکه خواندن تنها یک پیام کافی است تا استرس شما باز گردد. یک جفت کفش راحت بپوشید و لیست موزیک هایی را که دوست دارید آماده کرده و دل به جاده بزنید.
۶- بوکس کار کنید
بوکس یکی از ورزش هایی است که هم به تناسب اندام شما کمک می کند هم سبب کاهش فشار های روانی می شود. در اکثر باشگاه هایی که رشته بوکس در آنها ارائه می شود، آن را به عنوان ورزشی که به کاهش استرس کمک می کند، تبلیغ می کنند.
فرقی نمی کند مرد باشید یا زن و یا اینکه چه سن و سالی داشته باشید؛ گاهی اوقات نیاز دارید تا در رینگ مشغول ضربه زدن باشید تا هرآنچه در وجودتان هست را خالی کنید. اگر به بوکس علاقه ندارید، سراغ ورزش هایی مانند گلف یا بیسبال بروید. زمین بازی ۲۵۶ متری گلف یا ۳۶۵ متری بیسبال می تواند به شما کمک کند استرس های خود را فراموش کنید.
۷- وقتی را برای تفکر عمیق در نظر بگیرید
هنگامی که می خواهید از هر چیزی که در دنیای اطرافتان هست، دور شده و فقط روی خودتان تمرکز کنید، تمدد اعصاب بهترین چاره است، زیرا استرس تان را از بین برده و به شما اجازه می دهد درست فکر کنید.
این کار به شما امکان می دهد که فکری باز داشته باشید و با تجسم آینده احتمال آنکه رخدادهای آتی باعث ایجاد استرس در وجودتان شود را پایین آورید
ممکن است به دلایلی سرتان خیلی شلوغ باشد و همواره تخت گاز به سمت جلو در حرکت باشید اما فراموش نکنید، گاهی مکث کردن برای چند دقیقه و چند قدم به عقب بازگشتن برایتان بسیار مفید تر خواهد بود.
۸- تکنولوژی را کنار گذاشته و قدم بزنید
برای مدتی دست از تکنولوژی بکشید و به طبیعت روی بیاورید؛ به پارک، ساحل و جنگل رفته و قدم بزنید. این کار سبب می شود موقعیت های تنش زایی را که در آن قرار دارید، کنار گذاشته و فراموش کنید. به یاد داشته باشید ارتباط با طبیعت به شما کمک می کند به آرامش رسیده و استرس هایتان را فراموش کنید.
البته لازم به ذکر است که مراجعه به پزشک، پرستار و روانشناس در مراحل حاد و بیمارگونه استرس بطوریکه زندگی عادی فرد را دچار مشکل نماید ضروری بوده و روشهای پیشنهادی این مطلب بصورت عام و تکمیلی و در مراحل اولیه توصیه می گردد.
